Die Afrikaner – is dit die einde? – Prof. Jurie le Roux en Lydia van Eeden (medereerder)
FilosofieKafee, Café Riche, Kerkplein, Pretoria
29 Oktober 2010
Is die Afrikaner soos ‘n skulp wat oopgegaan en waaruit die nuwe Suid-Afrika gekom het en wat nou geen nut meer het nie? Behalwe naturlik om die nuwe meesters en die samelewing met skaars vaardighede te dien, en lojale bouers van ‘n nuwe Suid-Afrika te word? Verder is daar ook nie meer draers van ‘n intellektuele Afrikanerkultuur nie.
Veral die eerste twee ‘tipes’ gaan ons ook nie help nie.
Die OA, die Ontnugterde Afrikaner; klaarblyklik nie baie groot nie, maar effektief; bestaande uit skrywers, digters, intellektuele wat aktief en op verskillende maniere aan die ondergang van die apartheids regime meegewerk het, maar klaarblyklik nou ontnugter is. So ontnugter dat hulle selfs die land kan verlaat. Voorbeeld: Marlene van Niekerk se gedig en drama (‘Die kort raklewe van Anastasia W’).
Dit is vir my ontsettend moeilik om simpatie met dié ontnugterdes en hulle kritiek te hê. Wat het hulle dan verwag? Voel ons nou die gevolge van hulle onnadenkende optrede? Oor die ontmoeting met die ANC skryf Van Niekerk: ‘Vaderland ons was naïef’, Is daar ook ander naïewe dinge wat sy en haar strydgenote gedoen het en waarvoor ons nou die prys betaal? Dit is vir my moeilik om simpatie met dié klomp te monster. Daar is eeder ‘n (onderdrukte) sadistiese genot om te sien hoe die ontnugterdes, die vroeëre anti-apartheidsmouse, die bouers van die groot utopie van ‘n regverdige, nie-rassige, demokratiese Suid-Afrika besig is om gat oor kop in die ANC se slopemmers te versuip. Wat kan ‘n mens van diesulkes verwag?
Daar is ook ‘n ander groep, die VGA of die Verlore Geslag Afrikaners. Wie is dié groep? Dit is hulle wie se lewens in twee tydperke verdeel kan word: die een waarin hulle die ou sisteem ondersteun het, maar radikaal verander het; wat soos ‘n goeie bekeerling ‘n dag en datum het; ‘n dag (die sewe en twintigste van die vierde maand) en ‘n datum (die jaar van onse Here Jesus negentien vier en negentig); ‘n datum waarop hulle finaal die oue verwerp en die nuwe aangehang het.
Tipiese gedragspatrone: is geweldig godsdienstig; baie dikwels charismaties of gevoelsmatig; het apartheid tot een betekenis gekanoniseer; praat dikwels oor hulle skuldgevoelens oor die verlede; wil graag dinge regmaak; omhels daarom die bestaande sosio-politieke sisteem as die finale antwoord; beklemtoon die groep bo die individu; sê graag, ‘Maak ‘n verskil’; probeer in alle opsigte polities-korrek wees; konformeer en transformeer dat dit bars; volg graag die leiers van die dag en veral Nelson Mandela na; oorweeg nooit eintlik verset en opstand nie; wil net die heeltyd ‘saamwerk’; praat graag Engels; ondermyn Afrikaans op verskillende maniere.
Ek meen dié groep toon wesensgebreke van die Afrikaner op sy beste. Hulle is verbind tot ‘n spesifieke godsdiens waarmee hulle wil probeer opmaak wat hulle sedert vier en negentig verloor het. Dit is egter nie ‘n Calvinistiese, of Reformatoriese geloof wat die klem op die individu, verset, kreatiewe omvorming van jou wêreld, ensovoorts geplaas. Die tipe gedrag van ‘n gevoelsmatige godsdiens is eerder aanvaarding van die bestaande, samewerking and aksies wat die gelowige lekker laat voel (soos herlewings). Dié tipe godsdiens het veroorsaak dat die VGA homself in ‘n skuldkompleks laat toespin het omdat hy ‘n kortbroek Afrikaner is, wat die Aufklärung gemis het, en nie weet hoe om daaruit te kom nie. Hierdie VGA is verlore want hy het ‘n kuddementaliteit, het geen kritiese vermoëns nie, konformeer, is tevrede om gebruik te word en het daarom geen geloofwaardigheid nie. Ongelukkig is dit die groep waarop die NGKerk in sy pastoraat fokus.
Miskien, dalk net miskien is daar ‘n buitekans dat die Afrikaner deur middel van die VA, die Vrye Afrikaner, in die virtuele ruimte sal oorleef. En hierdie ruimte is oop, oop, oop vir almal. Tipiese kenmerke: post-burgelik, post-kerklik, post-die-meester-narratief, post-eenduidigheid. Tipiese gedrag: lééf die vryheid; kultiveer die individu se kreatiewe vermoëns om nuut te dink, skeppend te verander en ‘n alternatiewe Afrikaanse samelewing te skep. Hierdie Vrye Afrikaner word oral aangetref waar daar ‘n rekenaar en die internet is; hy/sy poog om deur middel van die virtuele ruimte ‘n nuwe gemeenskap te skep waarin mense deur buitengewone harde werk en met voorpunttegnologie alle bestaande sal oortref; hy/sy poog om intellektuele grondslae vir ‘n ander, alternatiewe, oop, vrye samelewing te lê. Projekte wat aangepak kan word: alternatiewe vorme van e-regering te ondersoek; elektroniese koerante, populere tydskrifte en opinieblaaie, vaktydskifte te skep; die moontlikhede van ‘n e-universiteit te ondersoek; e-biblioteke te skep (vgl Google); alles wat nog ooit in Afrikaans verskyn het in ‘n e-biblioteek te stoor; e-radiostasies en e-tv te skep; veral ‘n internetradiostasie vir klassieke musiek; alternatiewe vorme geld skep en bele te ondersoek; strewe na finansieel selfversorgende en onafhanklike gemeenskap.
