“Is die Afrikaner se tyd nie verby nie?” Die vraag is tydens die onlangse Filosofiekafee by die Café Riche op Kerkplein gestel deur prof Jurie le Roux van die Departement Ou Testamentiese Wetenskap aan die Universiteit van Pretoria.
Prof le Roux het die eerste praatjie by die Filosofiekafee gehou elf jaar gelede, met die tema: “Verlos ons van die waarheid! Hy het Lamé Ebersohn geprys omdat sy maand vir maand die kafee aan die gang gehou het – dit kon nie maklik gewees het nie.
Hy het die huidige toestand van die Afrikaner vergelyk met die opkoms van die natuurwetenskappe, met die Bybel as die basis. En op ‘n gegewe moment het di e natuurwetenskappe die Bybel gelos – dit was soos ‘n skuld wat oopgegaan het – al wat oorgebly het, was die dop.
‘Is die Afrikaner soos ‘n skulp wat oopgegaan en waaruit die nuwe Suid-Afrika gekom het en wat nou geen nut meer het nie? “skryf hy in notas wat hy tydens die geleentheid uitgedeel het.”Behalwe natuurlik om die nuwe meesters en die samelewing met skaars vaardighede te dien, en lojale bouers van ‘n nuwe Suid-Afrika te wees.
Hy meen dat daar ook nie meer draers van ‘n bepaalde intellektuele Afrikanerkultuur nie.
Le Roux sonder drie verskillende soorte Afrikaners uit, en meen dat veral die eerste twee tipes ons nie gaan help nie:
• Die OA, die Ontnugterde Afrikaner
Hierdie groep is klaarblyklik nie baie groot nie, maar effektief. Dit bestaan uit skrywers, digters, intellektuele wat aktief en op verskillende maniere aan die ondergang van die apartheidsregime meegewerk het, maar wat klaarblyklik nou ontnugter is. Hier dink hy aan Marlene van Niekerk se toneelstuk (‘Die kort raklewe van Anastasia W’), asook die gedigte oor Suid-Afrika wat tydens die Versindaba voorgelees is, na aanleiding van Allen Ginsberg se ‘America’ . “Dis ontstellend wat hulle sê: die lang gedig van Marlene van Niekerk drup van ontnugtering.”
Voel ons nou die gevolge van hulle onnadenkende optrede? Oor die ontmoeting met die ANC in Dakar skryf Van Niekerk: “Vaderland ons was naïef.’ Ook Charles Malan skryf onlangs: ‘Ons was naïef’.
Met die beste wil ter wêreld kan Le Roux nie simpatie hê met dié ontnugterdes en hulle kritiek nie, sê Le Roux. Ontnugter in wat? Wat het hulle verwag? Wat het hulle dan gedink gaan gebeur?
• Die VGA, die Verlore Geslag Afrikaners, die goeie bekeerlinge. Hierdie mense se lewens kan in twee tydperke verdeel word: die een waarin hulle die ou sisteem ondersteun het, maar radikaal verander het; wat soos ‘n goeie bekeerling ‘n dag en datum het (27 April 1994); ‘n datum waarop hulle finaal die oue verwerp en die nuwe aangehang het.
Tipiese gedragspatrone:
1. Hulle is geweldig godsdienstig, maar een tipe godsdienstig - charismaties of gevoelsmatig.
2. Hulle het apartheid tot een betekenis gekanoniseer, en praat dikwels oor hul skuldgevoelens oor die verlede..
3. Hulle wil graag dinge regmaak, en omhels daarom die bestaande sosiopolitieke sisteem as die finale antwoord.
4. Hulle stel die groep bo die individu en sê graag: ‘ Maak ‘n verskil’.
5. Hulle probeer in alle opsigte polities-korrek wees; konformeer en transformer dat dit bars; volg graag die leiers van die dag en veral Nelson Mandela na.
6. Hulle oorweeg nooit eintlik verset en opstand nie; wil net die heeltyd ‘saamwerk’; praat graag Engels en ondermyn Afrikaans op verskillende maniere.
Volgens Le Roux toon hierdie groep die wesensgebreke van die Afrikaner op sy beste:
Hulle is verslaaf aan godsdiens, maar ‘n spesifieke soort godsdiens waarmee hulle wil opmaak wat hulle sedert 1994 verloor het. Dit is nie ‘n Calvinistiese of Reformatoriese geloof wat die klem plaas op die individu, verset, kreatiewe omvorming van jou wêreld, ens: “Jy staan alleen voor God. Jy bal die vuis vir God.”
Hulle tipe gedrag, van ‘n gevoelsmatige godsdiens, is eerder aanvaarding van die bestaande, samewerking en aksies wat die gelowige lekker laat voel (soos herlewings).
Dié tipe godsdiens het veroorsaak dat die VGA himself in ‘n skuldkompleks laat toespin het. Omdat hy ‘n kortbroek Afrikaner is, wat die Aufklärung gemis het, weet hy nie om daaruit te kom nie. Hierdie VGA is verlore want hy het ‘n kuddementaliteit, het geen kritiese vermoëns nie, konformeer, is tevrede om gebruik te word en het daarom geen geloofwaardigheid nie. “Dis ‘n baie versmorende gemeenskap. Daar is nie iets soos ‘n meesternarratief nie . Bevry ons van ‘die Waarheid’! ”
• Die VA, die Vrye Afrikaner
Miskien, net miskien, sê Le Roux, is daar ‘n buitekans dat die Afrikaner deur middel van die Vrye Afrikaner in die virtuele ruimte sal oorleef. En hierdie ruimte moet oop vir almal wees – jong swart and bruin akademici ook.
Tipiese kenmerke van die Vrye Afrikaner:
1. Post-kleinburgerlik
2. Post-kerklik – dit bevredig nie sy behoeftes nie
3. Post-die-meesternarratief (‘die Reënboognasie’)
4. Post-eenduidigheid (‘dít is die Waarheid’)
Tipiese gedrag: hulle leef die Vryheid; kultiveer die individu se kreatiewe vermoëns om nut te dink, skeppend te verander en ‘n alternatiewe Afrikaanse samelewing te3 skep waarin mense deur buitengewone harde werk en met voorpunttegnologie alle bestaandes sal oortref; hy/;sy poog om intellektuele grondslae vir ‘n ander, alternatiewe, oop, vrye samelewing te lê.
Projekte wat aangepak kan word: alternatiewe vorme van e-regering te ondersoek; elektroniese koerante, populêre tydskrifte en opinieblaaie, vaktydskrifte te skep; die moontlikhede van ‘n e-universiteit te ondersoek; e-biblioteke te skep (vgl Google); alles wat nog ooit in Afrikaans verskyn het, in ‘n e-biblioteek te stoor; e-radiostasies en e-tv te skep; veral ‘n internetradiostasie vir klassieke musiek; alternatiewe vorme geld skep en belê te ondersoek; strewe na ‘n finansieel selfversorgende en onafhanklike gemeenskap.
Op ‘n vraag van Piet Bredell sê Le Roux dat ‘n Afrikaner enigiemand is wat ‘n Afrikaner wil wees. Afrikaans is ‘n kultuurprojek, en in die taal lê ‘n soort intellektuele tradisie – die waardes, perspektiewe en insigte in Afrikaans is belangrik vir die land.
Jaco Nienaber meen dis gevaarlik om weer laer te trek, en Le Roux meen hy is juis hierteen gekant, aangesien die kreatiewe besetting van die virtuele ruimte juis oop is vir almal. Renier Steyn het ook aktief aan die gesprek deelgeneem
Hulle stel die groep bo die individu
Marietjie Luyt
